Αναθεώρηση Περιφερειακού Σχεδιασμού Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Βορείου Αιγαίου: Απαιτούνται γρηγορότερα βήματα για την εφαρμογή του

7 χρόνια μετά την θεσμοθέτηση του Περιφερειακού Σχεδιασμού για τη Διαχείριση των Στερεών Αποβλήτων είναι πλέον αναγκαίο να αξιολογήσουμε την πορεία υλοποίησης του, να εντοπίσουμε τα προβλήματα και τις αστοχίες που προέκυψαν, αλλά κυρίως να προσδιορίσουμε τα έργα και τις δράσεις που υπολείπονται και θα πρέπει να προχωρήσουν με ταχύτατους ρυθμούς προκειμένου να υπάρξει ολοκληρωμένη διαχείριση των στερεών αποβλήτων στα νησιά μας. Ταυτόχρονα, θα πρέπει ο σχεδιασμός να προσαρμοστεί στις αλλαγές που υπήρξαν τα προηγούμενα χρόνια στο νομοθετικό πλαίσιο και να λάβει υπόψη του τις τεχνολογικές εξελίξεις στον τομέα της επεξεργασίας των στερεών αποβλήτων.

Πορεία υλοποίησης των βασικών υποδομών
Σήμερα 7 χρόνια μετά, οι βασικές υποδομές για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων έχουν υλοποιηθεί στα περισσότερα νησιά, υπάρχουν όμως σημαντικές υποδομές που ακόμη υπολείπονται. Έτσι και σε σχέση με τα προτεινόμενα στην αναθεώρηση του ΠΕΣΔΑ:
 
• Για τη Λέσβο, προτείνεται η κατασκευή 3 ΣΜΑ στον Πολιχνίτο, την Ερεσό και τη Γέρα. Το έργο αυτό, παρότι έχει χρηματοδοτηθεί από το ΕΣΠΑ στις αρχές του 2011, έχει καθυστερήσει σημαντικά με αποτέλεσμα να δημιουργούνται σοβαρά προβλήματα στην μεταφορά των απορριμμάτων στον κεντρικό ΧΥΤΑ, γι’ αυτό θα πρέπει να επιταχυνθούν οι διαδικασίες για την υλοποίηση του. Προτείνουμε να προστεθεί και ο ΣΜΑ ο οποίος θα εξυπηρετήσει τις ανάγκες των Δ.Ε. Πέτρας και Μήθυμνας, δεδομένου ότι πρόκειται για τουριστικές περιοχές και να βρεθεί από το Δήμο Λέσβου κατάλληλο γήπεδο για τη χωροθέτηση του, μετά το πρόβλημα που παρουσιάστηκε στο γήπεδο που είχε αδειοδοτηθεί.
• Στη Χίο προτείνεται πλέον ένας μόνο ΧΥΤΑ, ο υφιστάμενος ΧΥΤΑ της Νότιας Χίου. Αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το έργο της κατασκευής του ΧΥΤΑ της Βόρειας Χίου δεν θα προχωρήσει. Είναι απαραίτητο όμως να δρομολογηθεί άμεσα η κατασκευή ΣΜΑ για την εξυπηρέτηση των αναγκών της Κεντρικής και της Βόρειας Χίου και να υλοποιηθούν οι ΣΜΑ στα Ψαρά και τις Οινούσσες.
• Στη Σάμο προτείνεται να εγκαταλειφθεί πλέον ο ΧΥΤΑ της Δυτικής Σάμου, ο οποίος έχει κατασκευαστικά αστοχήσει και να μείνει μόνο ο ΧΥΤΑ της Ανατολικής Σάμου. Η λύση αυτή φαίνεται να είναι μονόδρομος, θα πρέπει όμως άμεσα να μελετηθεί το θέμα της αύξησης της χωρητικότητας του ΧΥΤΑ της Ανατ. Σάμου, δεδομένου ότι σχεδιάστηκε για μικρότερες ποσότητες και τα τελευταία χρόνια έχει επιβαρυνθεί σημαντικά αφού δέχεται τα απόβλητα απ’ όλο το νησί.
• Στην Ικαρία δυστυχώς δεν έχει προχωρήσει ακόμη η κατασκευή του ΧΥΤΑ και αυτό είναι το σημαντικότερο πρόβλημα. Ταυτόχρονα θα πρέπει να δρομολογηθεί η κατασκευή ΣΜΑ στην περιοχή των Ραχών και του Ευδήλου.
• Στο νησί των Φούρνων θα πρέπει να ξεκινήσει άμεσα η λειτουργία του ΧΥΤΑ που έχει κατασκευαστεί.

Η διαχείριση των Αδρανών Αποβλήτων, ένα σοβαρό πρόβλημα ..
Η διαχείριση των αδρανών υλικών είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα νησιά μας σε ότι αφορά τα στερεά απόβλητα. Και αυτό γιατί σε καθένα από τα μεγάλα νησιά της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου θα έπρεπε με βάση τον εγκεκριμένο Περιφερειακό Σχεδιασμό να κατασκευαστούν και να λειτουργήσουν Χώροι Υγειονομικής Ταφής (Χ.Υ.Τ.) Αδρανών Υλικών, προκειμένου να οδηγούνται εκεί τα προϊόντα εκσκαφών, μπάζα κλπ, υλικά που δεν μπορούν να οδηγηθούν στους Χ.Υ.Τ.Α. Σε κανένα όμως νησί δεν έχουν κατασκευαστεί μέχρι σήμερα Χ.Υ.Τ. Αδρανών και αυτό οδηγεί από μόνο του στο συμπέρασμα ότι τα αδρανή υλικά οδηγούνται σήμερα όπου προκύψει ..

Σήμερα στην πρόταση της αναθεώρησης δεν γίνεται πρόβλεψη για συγκεκριμένες υποδομές για τη διαχείριση των αδρανών, αλλά προτείνεται η εξυπηρέτηση να γίνεται από υφιστάμενα Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΕΔ). Δεδομένου ότι στα νησιά μας δεν υφίστανται τέτοιες μονάδες και η βιωσιμότητα τους είναι ζητούμενο, θα πρέπει να υποχρεωθούν οι ΟΤΑ των μεγάλων νησιών να προχωρήσουν άμεσα στην κατασκευή ΧΥΤ Αδρανών ή Μονάδων Εναλλακτικής Διαχείρισης των Αδρανών Αποβλήτων προκειμένου να εξυπηρετηθούν οι μεγάλες ανάγκες που υπάρχουν σε όλα τα νησιά. Διαφορετικά υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να δημιουργηθούν το επόμενο διάστημα στα νησιά μας νέες χωματερές. Προτείνουμε συνεπώς το σημείο αυτό να τροποποιηθεί ο ΠΕΣΔΑ και να προβλεφθεί η κατασκευή ΧΥΤ Αδρανών ή Μονάδων Εναλλακτικής Διαχείρισης των Αδρανών Αποβλήτων στα μεγάλα νησιά, λαμβάνοντας υπόψη τον υφιστάμενο σχεδιασμό και τις αδειοδοτήσεις που έχουν ληφθεί για τα έργα αυτά.

Σημαντική η προσπάθεια για την αποκατάσταση των ΧΑΔΑ, ορατός όμως ο κίνδυνος για τη δημιουργία νέων ..
Από το 2005 ξεκίνησε μια σημαντική προσπάθεια για την αποκατάσταση των 117 ΧΑΔΑ που είχαν καταγραφεί στην Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου και για το σκοπό αυτό διατέθηκαν σημαντικά ποσά από το Γ΄ ΚΠΣ, το ΕΣΠΑ και το Πρόγραμμα ΘΗΣΕΑΣ. Σήμερα 8 χρόνια μετά, οι περισσότεροι ΧΑΔΑ έχουν αποκατασταθεί και για τους υπόλοιπους είναι σε εξέλιξη τα έργα αποκατάσταση τους. Αυτό ήταν ένα πολύ σημαντικό βήμα. Το μόνο νησί που εξακολουθεί να έχει ενεργούς ΧΑΔΑ είναι η Ικαρία, λόγω της μη κατασκευής ΧΥΤΑ. Γι’ αυτό είναι επιτακτική η ανάγκη να ξεκινήσει άμεσα το έργο του ΧΥΤΑ της Ικαρίας.  

Τα προβλήματα όμως που έχουν προκύψει το τελευταίο διάστημα στην αποκομιδή των απορριμμάτων από τους ΟΤΑ, σε συνδυασμό με την έλλειψη υποδομών για την διαχείριση των αδρανών  υλικών έχουν σαν αποτέλεσμα να υπάρχει ορατός κίνδυνος για τη δημιουργία νέων χωματερών στα νησιά μας. Σε αρκετές περιοχές έχει παρατηρηθεί το γεγονός της ανεξέλεγκτης απόρριψης κυρίως αδρανών υλικών από εκσκαφές ή κατεδαφίσεις και γι’ αυτό θα πρέπει να υπάρξει αποτελεσματικός έλεγχος από τις αρμόδιες Υπηρεσίες.  

Το βάρος στην ανακύκλωση ..
Η Ολοκληρωμένη Διαχείριση των Στερεών Αποβλήτων είναι πλέον ζητούμενο με βάση την Κοινοτική Οδηγία Πλαίσιο 2008/98/ΕΕ για τα στερεά απόβλητα, με την οποία έχει εναρμονιστεί η εθνική νομοθεσία με βάση το Νόμο 4042/2012. Μια βιώσιμη και φιλική προς το περιβάλλον διαχείριση, με ενίσχυση της προσπάθειας για ανακύκλωση, η οποία μέχρι σήμερα έχει προχωρήσει ελάχιστα στα νησιά μας και μόνο χάρη στην ιδιωτική πρωτοβουλία.

Με το νέο νομοθετικό πλαίσιο τίθενται στόχοι για την καθιέρωση έως το 2015 της χωριστής συλλογής τουλάχιστον για το χαρτί, το μέταλλο, το πλαστικό και το γυαλί, ώστε έως το 2020 να  επιτευχθεί η επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση τους κατ’ ελάχιστον στο 50% κατά βάρος.

Το βάρος θα πρέπει να δοθεί στην ανακύκλωση, όχι μόνο γιατί η νομοθεσία το επιβάλλει, αλλά κυρίως γιατί η ανακύκλωση συμβάλλει έμπρακτα στη βελτίωση των συνθηκών της ζωής μας. Και αυτό μπορούμε να το πετύχουμε άμεσα με δράσεις για την ενημέρωση - ευαισθητοποίηση του κοινού και ιδιαίτερα των μαθητών, με τη δημιουργία νέων σημείων συλλογής και αναβάθμιση των υφιστάμενων και μακροπρόθεσμα με την Διαλογή στην Πηγή και την επεξεργασία σε Μονάδες που προβλέπεται να κατασκευαστούν στα μεγάλα νησιά. Έτσι θα αυξηθεί και ο χρόνος ζωής των ΧΥΤΑ που έχουν κατασκευαστεί, οι οποίοι θα έπρεπε ήδη να λειτουργούν ως ΧΥΤΥ.

Οι Δήμοι έχουν το πρώτο λόγο και τη βασική ευθύνη ..
Στη υλοποίηση του Περιφερειακού Σχεδιασμού τον πρώτο λόγο και την βασική ευθύνη έχουν οι Δήμοι της Περιφέρειας Βορ. Αιγαίου, οι οποίοι έχουν και την αρμοδιότητα για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων. Έτσι σε συνεργασία με την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου θα πρέπει να προχωρήσουν άμεσα στα απαραίτητα έργα και δράσεις για τη ολοκληρωμένη διαχείριση των στερεών αποβλήτων σε κάθε νησί, αξιοποιώντας τους πόρους που είναι διαθέσιμοι για το σκοπό αυτό από το ΕΣΠΑ και το Πρόγραμμα της νέας Προγραμματικής Περιόδου 2014-2020.

Στην προσπάθεια αυτή καθοριστικό ρόλο καλείται να παίξει ο νέος Περιφερειακός Φορέας Διαχείρισης ΦοΔΣΑ, ο οποίος παρότι έχει συσταθεί από το καλοκαίρι του 2012, ακόμη δεν έχει ενεργοποιηθεί. Ο ΦοΔΣΑ μπορεί να συμβάλει σημαντικά στο συντονισμό των ενεργειών και να φέρει σαφώς καλύτερα αποτελέσματα σε Περιφερειακό Επίπεδο.

Η ολοκληρωμένη διαχείριση των στερεών αποβλήτων θα πρέπει να αποτελέσει βασική προτεραιότητα για τα νησιά μας, προκειμένου να προστατεύσουμε το μοναδικό φυσικό περιβάλλον των νησιών μας και να βελτιώσουμε της συνθήκες της ζωής μας. Ευθύνη της Αυτοδιοίκησης είναι να προχωρήσει με γρηγορότερα βήματα για να υλοποιηθεί ο σχεδιασμός αυτός. Χρέος όλων μας ως Πολίτες είναι να συμμετέχουμε ενεργά στην προσπάθεια αυτή.

Θεόδωρος Βαλσαμίδης
Περιφερειακός Σύμβουλος Βορείου Αιγαίου
με την Παράταξη «Αγώνας για τα Νησιά μας»