ikariamag | ελεύθερες πτήσεις - του Νικόλα Κουντούπη
του Νικόλα Κουντούπη
Μόλις το 2008, μόλις τέσσερα χρόνια πριν η Δόμνα Σαμίου περάσει την περίβολο των αθανάτων και χαρίσει ίσως τη σπουδαιότερη παρακαταθήκη στην παραδοσιακή μουσική συνολικά της Ελλάδας, κυκλοφορεί το δίσκο «σιγανά και ταπεινά», ένα δίσκο που περιέχει, όπως η ίδια λέει: ‘συγκεντρωμένα όλα μαζί σ’ έναν δίσκο έντεκα από τα πιο αγαπημένα της τραγούδια’.
Σε μια υπόθεση που λέει ότι αν στην Ικαρία ζούμε περί τους εννιά χιλιάδες, συν άλλες έντεκα χιλιάδες οι απόδημοι, συν άλλες δεκαπέντε οι ομογενείς, αθροιστικά και υποθετικά λοιπόν οι έχοντες δεσμούς αίματος με την Ικαρία είμαστε 35.000, θα συναντήσουμε τουλάχιστον 34.990 διαφορετικούς τρόπους απόδοσης, μαγειρικής και υλικών της ‘καθ’ ημάς επιτομής’ της τοπικής μας κουζίνας, του σουφικού.
Ένα συγκριτικό πλεονέκτημα, μα ταυτόχρονα θνησιγόνα πέδη τουριστικής ανάπτυξης και υποδομών για την Ικαρία, αποτελεί το σπάνιο ανάγλυφό της και η αραιή της δόμηση. Αν κοιτάξουμε παραδίπλα, στη Νάξο φερ’ ειπείν, ένα νησί σχεδόν διπλάσιας έκτασης - πληθυσμού και σαφώς ηπιότερου αναγλύφου, θα συναντήσουμε πολλούς λιγότερους οικισμούς. Το ίδιο συμβάινει και με την Κω: Σχετικά παρόμοιο εμβαδόν της Ικαρίας, τριπλάσιος ο πληθυσμός της, υποδεκαπλάσιοι οικισμοί.
Το έθιμο και το δίκαιο που πηγάζει εκ του έθους, απαιτεί τη βίωση και την έκφραση των συναισθημάτων, που πολλές φορές, αν όχι τις περισσότερες, είναι συναισθήματα εκφρασμένα αντίθετα. Όπως και με την τέχνη. Ανθρώπινα δημιουργήματα όλα αυτά, θες αυθόρμητα, θες ματαιόδοξα ή ατελέσφορα, θες υλικά και άυλα, θες υφάσματα ή προβιές να τις πηγαινοφέρνουμε σε μια πλατεία ή σε μια καμπύλη του χρόνου, όλα έχουν να παραλάβουν συναίσθημα. Και να παραδώσουν το ίδιο.
Πέτρες. Η μια στην άλλη πάνω - κάτω και πλαγίως. Δεξιά - αριστερά ποτές, κόβονται μόνο κατάκορφα, μπαίνεις σ’ αυτές τις πέτρες, μέσα τους, και διαβάζεις ιστορίες αθρώπων. Μιλιούνια, ένα σακί, ένα κλαδί του Ράντη στην πλάτη, άργιος· νομίζουν τους ξεχάσαμε σκύλε, όχι ρε, δεν το κατάλαβες καλά το θέμα: στο ίδιο το μνημόσυνο είμαστε πελάτες.
Οι βάρκες μαζεύονται στεριά και οι μπουρουκάδες ξεκίνησαν απόχες. Οι κήποι καθαρίζονται από τις ξεραμένες ντοματιές και ταμπουραδιές και σκάβονται για κάθε λογής λάχανα. Τα χειμαδιά τοιμάζονται από τους κατσικάδες, ενώ πολλοί ‘παραβάτες’ ανοίγουνε πορειές για βοσκή. Τα πατζούρια των σπιτιών μας άνοιξαν, επιτέλους, να περάσει ο φθινοπωρινός ήλιος.