Η σπάνια οικολογική αξία της θαλάσσιας περιοχής σε Σάμο, Ικαρία και Φούρνους έχει προσελκύσει επιστήμονες από όλο τον κόσμο, προκειμένου να μελετήσουν απειλούμενα είδη ψαριών, υφάλους, αλλά και τη χερσαία πανίδα. Τέσσερις από αυτούς μιλούν στο "Εθνος" για την εμπειρία τους.

Στο επίκεντρο του διεθνούς επιστημονικού ενδιαφέροντος βρίσκεται το τελευταίο χρονικό διάστημα το Αιγαίο. Ερευνητές από μακρινές γωνιές του πλανήτη εγκατέλειψαν τις πατρίδες τους και έγιναν "μόνιμοι" κάτοικοι Σάμου, Ικαρίας και Φούρνων, προκειμένου να μελετήσουν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της περιοχής από πλευράς φυσικού πλούτου.

Η σπάνια οικολογική αξία του Αιγαίου προέλκυσε στα καταγάλανα νερά του φοιτητές, μεταπτυχιακούς ερευνητές αλλά και διακεκριμένους καθηγητές με πανεπιστημιακές έδρες σε μερικά από τα σημαντικότερα εκπαιδευτικά ιδρύματα του κόσμου. Κι εκείνοι, άνθρωποι με πάθος και ενδιαφέροντα, ζουν για περισσότερο από έναν χρόνο στη χώρα μας, ανακατεύονται με τους νησιώτες, συμμετέχουν στην ελληνική καθημερινότητα και δηλώνουν ότι η ζωή στην Ελλάδα τούς αρέσει.

Ενδεικτικό του θαλάσσιου πλούτου που φιλοξενεί το Ανατολικό Αιγαίο είναι το γεγονός ότι στηρίζει τους σημαντικότερους εναπομείναντες πληθυσμούς των απειλούμενων θαλάσσιων θηλαστικών: τέσσερα είδη δελφινιών, δύο είδη φαλαινών και ένας από τους πλέον απειλούμενους παγκοσμίως με εξαφάνιση πληθυσμός φώκιας εντοπίζονται στα νερά του.

Επίσης, η ευρύτερη περιοχή, μία από τις σημαντικότερες θαλάσσιες περιοχές της Μεσογείου, φιλοξενεί μεγάλες εκτάσεις ποσειδωνίας και υφάλους ασβεστολιθικών ροδοφυκών και κοραλλιών. Στη Σάμο τεράστιο ενδιαφέρον έχει προξενήσει στους επιστήμονες και η σπάνια χερσαία πανίδα του νησιού. Ξεχωριστή θέση καταλαμβάνει ο κοινός χαμαιλέοντας (ο μοναδικός πληθυσμός του είδους που έχει απομείνει στην Ελλάδα), το ευρωπαϊκό χρυσό τσακάλι αλλά και πλήθος απειλούμενων μεταναστευτικών πτηνών, όπως τα φλαμίγκο, οι ερωδιοί και οι πετρίτες.

Οι φοιτητές διαμένουν στα νησιά από 3 μήνες έως 1 χρόνο, οι μεταπτυχιακοί φοιτητές για χρονικό διάστημα ενός έτους έως 3 χρόνων και οι καθηγητές, οι οποίοι μεταβαίνουν στο Αιγαίο για ειδικές διοργανώσεις, παραμένουν συνήθως για 2 εβδομάδες

Το πρόγραμμα φιλοξενίας των επιστημόνων προέκυψε από τη συνεργασία του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας "Αρχιπέλαγος" με ξένα πανεπιστήμια και την τοπική αυτοδιοίκηση. Οι φοιτητές διαμένουν στα νησιά από 3 μήνες έως 1 χρόνο, οι μεταπτυχιακοί φοιτητές για χρονικό διάστημα ενός έτους έως 3 χρόνων και οι καθηγητές, οι οποίοι μεταβαίνουν στο Αιγαίο για ειδικές διοργανώσεις, παραμένουν συνήθως για 2 εβδομάδες. Αυτό που τονίζουν οι υπεύθυνοι της διοργάνωσης είναι ότι το πρόγραμμα λειτουργεί χειμώνα και καλοκαίρι, με αποτέλεσμα η τοπική κοινωνία και μικρά χωριουδάκια των 20 ή 30 κατοίκων να τονώνονται από την παρουσία των συμμετεχόντων καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου.

Οπως επισημαίνει η Αναστασία Μηλιού, συντονίστρια δράσεων του "Αρχιπελάγους" η εμπειρία του Ινστιτούτου στη συνεργασία με ξένους επιστημονικούς φορείς είναι πολύ πλούσια.

Χαρακτηριστική είναι η δράση που θα πραγματοποιηθεί τον Σεπτέμβριο για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά στη Σάμο σε συνεργασία με το Τμήμα Θαλάσσιας Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Cardiff της Ουαλίας και περιλαμβάνει πολυεπίπεδη ωκεανογραφική έρευνα στο θαλάσσιο πεδίο της Νότιας Σάμου. Σε αυτήν προγραμματίζεται να συμμετέχουν 40 ερευνητές και φοιτητές θαλάσσιας γεωγραφίας - βιολογίας και εξειδικευμένοι επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Cardiff.

Chris Williamson - Αγγλία
Διατριβή για έναν "εισβολέα"

Σπουδαία τύχη θεωρεί τη δυνατότητα που του δόθηκε να συνεργαστεί με ανθρώπους ποικίλων εθνικοτήτων και διαφορετικού επιστημονικού υποβάθρου για έναν κοινό σκοπό, και μάλιστα στην Ελλάδα, ο 27χρονος Chris Williamson από την Υόρκη της Αγγλίας. "Ολα αυτά συνέβαλαν ώστε η εμπειρία μου στο νησί να είναι εξαιρετικά ευχάριστη", λέει ο ίδιος. "Στο "Αρχιπέλαγος" ολοκληρώνω το πρώτο έτος της διδακτορικής μου διατριβής. Μελετώ τη διασπορά και τις επιπτώσεις ενός είδους άλγους "εισβολέα", το οποίο ονομάζεται Caulerpa racemosa και έχει εξαπλωθεί σε ολόκληρη τη Μεσόγειο Θάλασσα, προκαλώντας μείωση της θαλάσσιας βιοποικιλότητας στην ευρύτερη περιοχή. Κατά τη διάρκεια της παραμονής μου εδώ μου δόθηκε η δυνατότητα να αναπτύξω τις ερευνητικές και επιστημονικές μου γνώσεις, χρησιμοποιώντας τα περιορισμένα μέσα που μπορεί να διαθέτει μια περιβαλλοντική οργάνωση", προσθέτει.

Frances Ratcliff - Αγγλία
"Ζωγραφίζω τις μέδουσες και τα σκαθάρια"

"Αρχικά πίστευα ότι θα δυσκολευτώ πολύ να προσαρμοστώ στα ελληνικά δεδομένα, καθώς ερχόμουν για πρώτη φορά σε έναν ξένο τόπο. Τελικά η ενσωμάτωσή μου στην τοπική κοινωνία αποδείχτηκε ευκολότερη από ό,τι φανταζόμουν. Η παραμονή μου εδώ, ειδικά τώρα το καλοκαίρι, εξελίσσεται σε μία πολύ όμορφη εμπειρία", λέει η Frances Ratcliffe, η οποία κατάγεται από την Αγγλία και κάνει την πρακτική της άσκηση στην εικονογράφηση. "Μέχρι στιγμής έχω εικονογραφήσει σκαθάρια και μέδουσες και για τους επόμενους 2 μήνες που θα παραμείνω στη Σάμο προγραμματίζω την παραγωγή παιδικών παραμυθιών με χελώνες. Το "Αρχιπέλαγος" μου παρέχει τη δυνατότητα να γνωρίσω από κοντά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της Ελλάδας και να ασχοληθώ με την προστασία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων της".

Enara Otaegi Veslin - Ισπανία
Στη Σάμο από το 2008
"Ζω στην Ελλάδα από το 2008 και είμαι πολύ ευχαριστημένη. Η Σάμος είναι το πιο πράσινο ελληνικό νησί που έχω δει!", λέει η Enara Otaegi Veslin, η οποία κατάγεται από την Ισπανία. "Πραγματοποιώ τη μεταπτυχιακή μου διατριβή εδώ, όπου χρησιμοποιώ μυρμήγκια ως βιο-δείκτες προκειμένου να διαπιστώσω τη δυνατότητα επανόρθωσης των καμένων δασών στη Σάμο. Θεωρώ πως το "Αρχιπέλαγος" συνεισφέρει θετικά στην προστασία της βιοποικιλότητας του νησιού, καθώς και της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης της τοπικής κοινότητας", προσθέτει.

Ilpo Tammi - Φινλανδία
Εγινε ένα με τους ψαράδες των Φούρνων
Συνεργάζεται με ψαράδες των Φούρνων για να συλλέξει στοιχεία για την ερευνητική του δουλειά και, όπως λέει, διασκεδάζει πάρα πολύ από τη ζωή του στο νησί. "Νιώθω ενσωματωμένος με την κοινωνία και αποκομίζω καθημερινά αξέχαστες εμπειρίες", λέει χαρακτηριστικά. "Ονομάζομαι Ilpo Tammi και προέρχομαι από το Πανεπιστήμιο Turku στη Φινλανδία. Στο "Αρχιπέλαγος" δραστηριοποιούμαι από τον Ιούνιο του 2011 ως αναλυτής Γεωγραφικών Πληροφοριακών Συστημάτων (GIS). Παράλληλα με την ενασχόλησή μου ως ειδικευόμενος στα τρέχοντα έργα και στις εργασιακές μεθόδους της οργάνωσης, ξεκίνησα να φέρνω εις πέρας εργασίες μικρού βεληνεκούς όπως χάρτες δασικών πυρκαγιών και σχέδια χαρτογράφησης, κυρίως, όμως, ασχολήθηκα με τη συλλογή δεδομένων για τις βάσεις GIS. Στη συνέχεια, μου τράβηξε το ενδιαφέρον η εργασία για τη βελτίωση των τεχνητών κοραλλιογενών υφάλων και άρχισα να δημιουργώ μοντέλα βαθυμετρικών δεδομένων υψηλής ανάλυσης. Προσφάτως εστίασα στη συνεργατική μέθοδο συλλογής δεδομένων για το έργο με ψαράδες των Φούρνων...".

Κατερίνα Ροββά

ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ
Γ. Κουτελίδας, υπεύθυνος Επικοινωνίας "Αρχιπελάγους"
Το πρόγραμμα γεμίζει τα νησιά

"Με τα προγράμματα σπουδών που υλοποιούνται τα τελευταία 2,5 έτη στον Ορμο του Μαραθόκαμπου φιλοξενούνται στη Σάμο (καθώς και στις ερευνητικές βάσεις και σταθμούς του "Αρχιπελάγους" σε Ικαρία, Αρκιούς, Μαράθι, Αγ. Μηνάς Φούρνων) εκατοντάδες φοιτητές και καθηγητές από διακεκριμένα πανεπιστήμια της Ευρώπης, της Αμερικής και της Ασίας.
Ενδεικτικά μόνο στη Σάμο, από την άνοιξη έως το φθινόπωρο, θα φιλοξενηθούν περισσότεροι από 600 φοιτητές και ακαδημαϊκοί.
Αν υπολογίσουμε πως ή μέση διάρκεια των προγραμμάτων είναι εξήντα ημέρες, τότε διαπιστώνουμε πως οι συνολικές διανυκτερεύσεις φτάνουν τουλάχιστον τις 36.000... Σε αυτές δεν συμπεριλαμβάνονται οι επισκέψεις συγγενών και φίλων προς τους "σταθερούς" συμμετέχοντες στα εκπαιδευτικά προγράμματα, που δεν είναι καθόλου αμελητέες (υπολογίζεται ότι 80% των συμμετεχόντων έχουν 1-4 επισκέπτες που παραμένουν στο νησί κατά μέσο όρο μία εβδομάδα).
Ολοι αυτοί αποτελούν οιονεί πρεσβευτές, που θα προωθήσουν το νησί και τα ξεχωριστά χαρακτηριστικά του στο εξωτερικό. Ετσι εδραιώνεται μέρα με τη μέρα ένας υγιής, ουσιαστικός μοχλός ανάπτυξης για όλο το Αιγαίο με απεριόριστους ορίζοντες. Ιδιαίτερα απαραίτητος μάλιστα σε αυτήν τη δύσκολη περίοδο της οικονομικής κρίσης και συμπληρωματικός του τουριστικού. Η Σάμος -και όχι μόνο αυτή- είναι ήδη πόλος έλξης φοιτητών και επιστημόνων από όλο τον κόσμο. Ως εκ τούτου, οι συνέργειες του "Αρχιπελάγους" με διακεκριμένα πανεπιστήμια από όλο τον κόσμο στη βάση του μοναδικού φυσικού πλούτου του Αιγαίου μάς δείχνουν πως μπορεί να υπάρξει σημαντική, ουσιαστική ανάπτυξη τόσο στις τοπικές κοινωνίες των νησιών μας όσο και σε όλο το Αιγαίο".

www.etnhos.gr