«Τα θυμάμαι από παιδί: Διπλωμένα και στριμωγμένα σε τσίγκινα κουτιά μπισκότων, φυλαγμένα σε μια εντοιχισμένη ντουλάπα, στο «μέσα δωμάτιο» του σπιτιού στο χωριό Χρυσόστομος της Ικαρίας».

Να είναι αυτή η ανάμνηση η αρχή της ιστορίας; Η Δήμητρα Σκαύδη μιλάει για τα «τσιγκριά», τα χαρτιά του οικογενειακού αρχείου που περιλαμβάνουν δικαιοπρακτικά έγγραφα αλλά και επιστολές, καταχωρίσεις ημερολογίων, σημειώσεις, …

«Το αρχείο ανήκει στη Σοφία τη Μουσέτενα, συμβία του ποτέ Νικολάου Σκαύδη, σύμφωνα με τη γλώσσα που χρησιμοποιείται στα έγγραφα. Ανήκει, δηλαδή, στη Σοφία σύζυγο Νικολάου Σκαύδη, το γένος Δημητρίου Ζ. Μουσέτη, από το χωριό Χρυσόστομος Ικαρίας, αυτό το χωριό που σημειώνεται παλαιότερα ως Απερίχου, Περίχου αλλά και επί το λογιότερον, ίσως, Περιήχου».

Και είναι εντυπωσιακό πως ενώ σήμερα, με το σύγχρονο νομικό πλαίσιο και μεθόδους μας αρκεί να κρατάμε στα συρτάρια μας τίτλους ιδιοκτησίας με βάθος 1 ή 2 γενεών, μια ικαριακή οικογένεια του Χρυσόστομου διατηρεί συμβόλαια ηλικίας 400 χρόνων για να τεκμηριώνει και αποδεικνύει τα νόμιμα και δίκαιά της.

Το βιβλίο της Δ. Σκαύδη περιλαμβάνει 144 έγγραφα του οικογενειακού αρχείου,  όπως αυτά μπόρεσαν να διαβαστούν, έγγραφα τις περισσότερες φορές δυσανάγνωστα και ανορθόγραφα, τουλάχιστον με τα σημερινά δεδομένα.

Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου, ο αναγνώστης θα βρει φωτογραφίες ορισμένων από τα έγγραφα, αλλά και οικογενειακές φωτογραφίες, φυλαγμένες στο ίδιο ουσιαστικά αρχείο και τσίγκινα κουτιά.

Με εξαίρεση τους επιστήμονες και τους ερευνητές, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς γιατί αποτελούν ενδιαφέρον ανάγνωσμα τα παλιά συμβόλαια μιας ικαριακής οικογένειας. Αλλά είναι εξίσου δύσκολο, από τη στιγμή που (ο ίδιος) κανείς αρχίζει να διαβάζει να μην παρασυρθεί από τη γοητεία αυτών των εγγράφων. Κείμενα μισής ή μία σελίδας, ως επί το πλείστον, που αφηγούνται μικρές ιστορίες, οικογενειακά στιγμιότυπα σε μία γλώσσα τρέχουσα αλλά ακριβή. Κείμενα που ρίχνουν λίγο φως σε 4 αιώνες μιας πραγματικής και καθημερινής Ικαρίας και των ανθρώπων της.

Και μακάρι, υπό αυτή την έννοια, κάποια στιγμή να δούμε κι άλλες εκδόσεις αντίστοιχης υψηλής ποιότητας για τα έγγραφα που βρίσκονται στα απανταχού αρχεία του νησιού, ειδικά τα δημόσια και κοινοτικά.

«Όλα τα χρόνια που πέρασαν, το αρχείο ήταν ταυτισμένο στο μυαλό μου με τα χωράφια τα πατρογονικά της μητέρας μου και με την υποχρέωση που είχα σιωπηρά αναδεχθεί να τα διαβάσω και να τα συσχετίσω με τη γη που είχε μείνει στην κατοχή της… Έτσι άρχισα. Αλλά από τα χωράφια βρέθηκα με τους ανθρώπους, τους μακρινούς και λιγότερο μακρινούς προγόνους της μητέρας μου, που έζησαν με τη γη και φύλαξαν από γενιά σε γενιά τα ίχνη των περιπετειών της, όπως αποκαλύπτονταν μέσα στα χαρτιά».

Αλλά αυτή αποδείχτηκε μια ακόμη πιο ωραία διαδρομή που οδήγησε στο δεύτερο βιβλίο της Δ. Σκαύδη, 5 χρόνια μετά από αυτό.

Δήμητρα Σκαύδη
Ινστιτούτο Αρέθας
2008

Νικόλας Κοντινάκης για το ikariamag.gr

Παραγγείλτε το ηλεκτρονικά από το εκδοτικό ράδι του Ικαριακού Παντοπωλείου ikariastore.gr