Μια σπάνια εμπειρία παραδοσιακού ελληνικού καλοκαιριού είχαμε την ευκαιρία να απολαύσουμε όχι σε κάποιο νησί, αλλά στο λιμανάκι του Αρμού στο Πέραμα, όπου ο Σύλλογος Ικαριωτών Περάματος και Γύρω Δήμων διοργάνωσε και φέτος το περίφημο Ικαριώτικο Πανηγύρι που προσελκύει κάθε χρόνο χιλιάδες κόσμου από όλες τις γωνιές της Αττικής.

Η παράδοση αναλλοίωτη
Στόχος του πανηγυριού που διοργανώνεται από το 2002 είναι, όπως μας είπε ο Βασίλης Μαμματάς, πρόεδρος του Συλλόγου, να διαδώσει την ικαριώτικη παράδοση με όσο το δυνατό λιγότερες αλλοιώσεις και να φέρει κοντά όλους τους Ικαριώτες της Αθήνας και τους φίλους του νησιού.

Το εναρκτήριο λάκτισμα του καλοκαιριού
Και πράγματι περίπου 5.000 άνθρωποι έδωσαν φέτος το παρόν -κάθε χρόνο και περισσότεροι-, αφού στο φανατικό κοινό της συγκεκριμένης εκδήλωσης προστίθενται συνεχώς νέοι επισκέπτες. Για τους περισσότερους, το ικαριώτικο πανηγύρι του Περάματος σηματοδοτεί την έναρξη του καλοκαιριού. Είναι ένα μέρος που ενωνόμαστε εδώ πριν ξεκινήσει το καλοκαίρι, σμίγουμε και μετά από δυο μήνες τα λέμε κάτω στο νησί, μας είπε η Μαρία Μαλτσή, που μπορεί να μην είναι από την Ικαρία, αλλά την επισκέπτεται κάθε χρόνο. Είναι ένας θεσμός για όλους εμάς που αγαπάμε το νησί και δεν το χάνουμε.

Το γλέντι που κάποτε ήταν ...μνημόσυνο
Ωστόσο ο σκοπός του ικαριώτικου πανηγυριού δεν ήταν πάντα η διασκέδαση. Στις αρχές του 20ου αιώνα αυτό που σήμερα ονομάζουμε πανηγύρι λειτουργούσε ως μνημόσυνο, καθώς οι κάτοικοι του νησιού άφηναν στη διαθήκη τους την επιθυμία η οικογένειά τους να κάνει ένα γλέντι, με παραδοσιακό φαγητό, κρασί και μουσική, όπου θα παρευρισκόταν όλο το χωριό με σκοπό να τιμήσει τη μνήμη τους. Στα μετέπειτα χρόνια, εκτός από τους συγγενείς, στα έξοδα συμμετείχαν και όσα μέλη της κοινότητας μπορούσαν ανάλογα με τις δυνάμεις τους, ακόμη όμως κι όσοι δεν είχαν προσφέρει κάτι ήταν ευπρόσδεκτοι στη γιορτή.

Το τερπνόν μετά του ωφελίμου
Η Ικαρία, ένα απομακρυσμένο νησί χωρίς μεγάλα φυσικά λιμάνια, υπήρξε πάντοτε αποκομμένη από την πολιτεία. Στα μεταπολεμικά χρόνια η απομόνωση και η φτώχια ήταν ακραίες. Οι Ικαριώτες όμως δεν το έβαλαν κάτω. Ακολουθώντας την επιταγή της αυτάρκειας, μεταμόρφωσαν τα πανηγύρια από υπόθεση “οικογενειακή” σε όχημα ανάπτυξης για τον τόπο τους. Έτσι σταδιακά τα πανηγύρια άρχισαν να διοργανώνονται από τους συλλόγους ή την ενορία κάθε χωριού και ένα συμβολικό τίμημα ορίστηκε για το κρασί και το κρέας που προσφερόταν. Τα έσοδα συγκεντρώνονταν για να χτιστούν τα κοινωφελή έργα που είχε ανάγκη η κάθε κοινότητα: σχολεία, αγροτικοί δρόμοι, υδραγωγεία, πλατείες, λιμανάκια.

Τα εφόδια της μάχης (του χορού)
Πίσω στο Πέραμα και το 2016, στην ανοιχτή κουζίνα που στήθηκε στον Αρμό, οι προετοιμασίες από τα μέλη του Συλλόγου ήταν πυρετώδεις, ώστε κανένας από τους επισκέπτες που σχημάτιζαν τεράστιες ουρές να μη μείνει παραπονεμένος. Πατάτες, σαλάτα, εκλεκτό ικαριώτικο κατσικάκι και φυσικά το δυνατό ικαριώτικο κρασί προσφέρονταν σε αφθονία. Αυτά ήταν άλλωστε τα εφόδια που θα διασφάλιζαν τις απαραίτητες δυνάμεις ώστε ο χορός να αντέξει μέχρι το πρωί.

Η μεγάλη αγκαλιά του ικαριώτικου
Όταν, λοιπόν, γύρω στις 10 ο Νίκος Φάκαρος και το μουσικό συγκρότημα Musicaroi έδωσαν το έναυσμα της έναρξης, μεμιάς ο κόσμος σηκώθηκε από τα τραπέζια κι έπιασε το χορό. Αυτό που ακολούθησε ήταν ένα διονυσιακό γλέντι, όπου όλοι ενώθηκαν σε μια αγκαλιά. Άλλωστε αυτό είναι ο ικαριώτικος: μια μεγάλη αγκαλιά που χωράει όλο τον κόσμο.

Τον ικαριώτικο τον έχετε δει; μας ρώτησε ο Λευτέρης Κουτούφαρης, πρόεδρος της Πανικαριακής Αδελφότητας Αθηνών. Ο ικαριώτικος είναι βαθύς χορός, χορός αγάπης, φιλίας, συνάθροισης, συντροφικότητας, μας εξήγησε ενώ τα μάτια του πρόδιδαν τη νοσταλγία για το νησί του.

Και, πράγματι, ο ικαριώτικος χορός, μοναδικός και ξεσκηκωτικός, φαίνεται ότι είναι αυτός που δίνει στο πανηγύρι το ιδιαίτερο στίγμα του. Μου αρέσει πάρα πολύ ο ικαριώτικος και όλη αυτή η θετική ενέργεια που υπάρχει, μας επιβεβαίωσε η Δήμητρα που έρχεται κάθε χρόνο στο Πέραμα. Αυτό που γίνεται εδώ είναι ένα πανηγύρι όπως είναι ακριβώς στην Ικαρία. Μου αρέσει αυτή η ανταπόκριση που έχει το πανηγύρι στον κόσμο και η χαρά που δίνει: όλοι γίνονται ένα.

"Με χορούς κυκλωτικούς κι άλλο τόσο ελεύθερους σαν ποταμούς"
Όσο περνούσαν οι ώρες, ο χορός γινόταν όλο και πιο κυκλωτικός, οι άγνωστοι γίνονταν μια παρέα, τα πόδια ελευθερώνονταν από τα παπούτσια, το αεράκι μύριζε αιγαίο και η φαντασία αντικαθιστούσε τα γύρω κοντέινερ και τις πολυκατοικίες με ένα τοπίο νησιώτικο.

Το θέαμα 5.000 ανθρώπων να χορεύουν ασταμάτητα όχι μόνο μπροστά στη σκηνή, αλλά ακόμη και ανάμεσα στα τελευταία τραπέζια και σε κάθε σπιθαμή γης που υπήρχε ελέυθερη στο λιμανάκι του Αρμου είναι μια εικόνα που δεν θα φύγει εύκολα από το μυαλό μας.

Ταλέντο και μεράκι από σπουδαίους μουσικούς
Ακόμη περισσότερο όμως από το μυαλό και την καρδιά μας δεν θα φύγουν οι παραδοσιακοί ικαριώτικοι σκοποί, παιγμένοι με αγάπη και μεράκι από τους δεξιοτέχνες μουσικούς, που κατάφεραν με το βιολί, τη τσαμπούνα, το λαούτο, το νταούλι και την κιθάρα και να εκμηδενίσουν την απόσταση ανάμεσα στο Πέραμα και την Ικαρία.

Από το Πέραμα στην Ικαρία κι από το βράδυ ως το πρωί
Όπως λέει το τραγούδι, “οι Καριώτες σαν γλεντάνε το ρολόι δεν κοιτάνε, σαν ακούσουν το βιολί, τους ευρίσκει το πρωί”. Και αυτό το νιώσαμε στο πετσί μας, αφού το χάραμα μας βρήκε να χορεύουμε τον ικαριώτικο της αυγής... Όχι βέβαια ότι αυτό σήμανε τη λήξη, αφού ο χορός και το τραγούδι συνεχίστηκε μέχρι τις 8 το πρωί!

Ραντεβού στο νησί!
Φεύγοντας από τον Αρμό εξαντλημένοι και ευδαίμονες, δώσαμε την υπόσχεση ότι θα ξαναβρεθούμε -στην χειρότερη περίπτωση- εδώ του χρόνου ή -στην καλύτερη- σε ένα από τα πανηγύρια του νησιού!

Βαλεντίνη Αναγνωστοπούλου
cnn.gr